Lewakowski Zygmunt (1865–1941), przemysłowiec, polityk, senator. Ur. 15 XI w Snopkowie w pow. lwowskim, był synem Władysława, ziemianina, i Zofii z Longchampsów, miał siostrę Zofię Mierzejewską. Matka jego po stracie męża sprzedała majątek i przeniosła się do Lwowa, gdzie L. ukończył gimnazjum i prawo na Uniw. Lwow. Opiekunem jego był stryj Karol (zob.), który powierzył mu kierowanie kopalnią w Słobodzie Rungurskiej, a potem w Iwoniczu. L. w r. 1904 założył w Borysławiu pierwsze galicyjskie towarzystwo dla transportu ropy naftowej «Petrolea», zbudował pierwsze w Polsce i jedne z pierwszych w świecie rurociągi naftowe, którymi tłoczył ropę zagłębia borysławskiego do zbiorników, do rafinerii lub do cystern kolejowych.
Po wycofaniu się z przemysłu naftowego i nabyciu dóbr ziemskich L. zbliżył się do ruchu ludowego, z którym miał połączenia przez stryja Karola, w r. 1908 był członkiem prezydium Rady Naczelnej Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), w l. 1908–13 członkiem tej Rady, a zarazem posłem na sejm galicyjski z ramienia PSL z kurii gmin wiejskich okręgu Stary Sambor. W sejmie należał do komisji drogowej, górniczej, przemysłowej i dyscyplinarnej, a i w ruchu ludowym działalność jego dotyczyła głównie problemów ekonomicznych. Toteż był współzałożycielem Ludowego Tow. Ubezpieczeń od Ognia «Wisła» w Krakowie oraz jednym z likwidatorów związanego z ruchem ludowym Banku Parcelacyjnego. W czasie rozłamu w r. 1913 w PSL opowiedział się L. po stronie PSL-Lewicy, w którym do r. 1914 był członkiem Rady Naczelnej, ale na tym epizodzie skończyły się jego stosunki z ruchem ludowym.
L. odgrywał dużą rolę w życiu gospodarczym Galicji jako członek sekcji przemysłowej Izby Handlowej i Przemysłowej we Lwowie od r. 1907, zarządu Krajowego Tow. Naftowego we Lwowie od 1908, wicedyrektor Izby Pracodawców w Borysławiu od 1909, członek wydziału okręgowego Galicyjskiego Tow. Kredytowego Ziemskiego we Lwowie od 1911, członek rady powiatowej w Samborze od 1912. Należał też do współzałożycieli Resursy Krakowskiej. W l. 1914–8 walczył jako oficer 2 p. ułanów austriackich, w r. 1918 wziął wraz z synami udział w walkach polsko-ukraińskich o Lwów i został odznaczony Krzyżem Obrony Miasta Lwowa oraz medalem «Orląt». L. w r. 1919 stanął jako prezes na czele Polskiego Banku Przemysłowego w Krakowie, kontrolującego 140 spółek przemysłowych na terenie całego kraju. W oparciu o ten bank zorganizował w r. 1920 dwie duże spółki naftowe: «Gazy Wschodnie» z siedzibą we Lwowie (dla których wykupił większość kopalń zagłębia schodnickiego oraz wybudował dużą nowoczesną rafinerię we Lwowie) oraz «Gazy Zachodnie» z siedzibą w Krakowie, a zarazem rozpoczął budowę rurociągów gazowych z zagłębia krośnieńsko-jasielskiego do Rzeszowa i Tarnowa.
W tym okresie politycznie skłaniał się ku E. Dubanowiczowi; w r. 1922 wybrany został senatorem z woj. stanisławowskiego, z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej; w Senacie był członkiem komisji skarbowo-budżetowej; w tym też czasie odznaczono go gwiazdą Orderu Polonia Restituta. Dn. 5 X 1924 r. zrzekł się jednak mandatu senatorskiego i choć potem sympatyzował ze Stronnictwem Prawicy Narodowej, czynnej działalności już nie przejawiał. Stopniowo wycofywał się i z działalności gospodarczej, do czego przyczynił się też wielki krach bankowy w r. 1929 w Stanach Zjedn. A. P., co pociągnęło za sobą zachwianie się wiedeńskiego Kredit-Anstalt, a w konsekwencji Polskiego Banku Przemysłowego. L. zrezygnował z prezesury banku i całkowicie usunął się od czynnego życia.
Zaraz po pierwszej wojnie światowej podzielił majątek między swe dzieci. Sam zamieszkał u syna Karola w Zakrzowie w pow. wadowickim, gdzie kolekcjonował starą broń, dywany i dzieła sztuki; od dzieciństwa poświęcał się rzeźbie, szczególnie religijnej. Zmarł 5 III 1941 w Krakowie, pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim. Żonaty z Stefanią Zielińską, miał prócz Karola synów: Jakuba i Ignacego (zamordowanego w r. 1942 w obozie w Oświęcimiu), oraz córki: Oktawie Pietruską i Stefanię 1. v. Biesiadecką, 2. v. Żeleńską.
Portret pędzla K. Pochwalskiego w posiadaniu rodziny; – Mościcki H., Dzwonkowski W., Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, W. 1928 (fot.); Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 410 (fot.), 411, 537–8, 543; – Dunin-Wąsowicz K., Dzieje Stronnictwa Ludowego w Galicji, W. 1956; Orlęta 1924–1934, Kr. 1935 s. 81–2; – Bartoszewicz S., Wspomnienia z przemysłu naftowego 1887–1930, Lw. 1934 s. 27, 35, 49; Biliński L., Wspomnienia i dokumenty, W. 1925 II; Bobrzyński M., Z moich pamiętników, Wr. 1957; Giza S., Władze naczelne stronnictw ludowych, w: Programy stronnictw ludowych, W. 1969 s. 584–5, 587–601; Spraw. stenogr. sejmu krajowego galicyjskiego, 1908 I 54; Stapiński J., Pamiętnik, W. 1958; Szematyzmy Król. Galicji, 1902–3, 1907–14; – Kalendarz Krak. J. Czecha, 1909–13; – Materiały w Red. PSB (teki Mińskiego); – Informacje rodziny.
Krzysztof Dunin-Wąsowicz